NJË SHQETËSIM I RI PËR KULTIVUESIT E DOMATES: TË KUPTUARIT DHE MENAXHIMI I VIRUSIT TOMATO BROWN RUGOSE FRUIT VIRUS (TOBRFV)

Domatet janë ndër produktet ushqimore kryesore në mbarë botën, e të cilat janë të çmuara për përshtatshmërinë e kultivimit në të gjithë botën. Përveç sukseseve të kultivimit të domates ka edhe sfida ku, një ndër to është një kërcënim i ri i shfaqur për të sfiduar industrinë e domates, e ky është virusi ToBRFV. Ky virus, i identifikuar për herë të parë në Izrael në vitin 2014, që atëherë është përhapur në rajone të ndryshme të kultivimit të domates në mbarë botën, përfshirë edhe Ballkanin duke shkaktuar shqetësim të madh të fermerëve si dhe të studiuesve gjithashtu.

ToBRFV i përket gjinisë Tobamovirus, i njohur për aftësinë e tij për të shkaktuar dëme serioze në bimët e familjes Solanaceae, si domatet dhe specat. Ajo që e veçon ToBRFV është shkalla e lartë e infektimit dhe elasticitetit. Përhapja e këtij virusi mund të bëhet me shpejtësi përmes:

• Farave të kontaminuara,
• Mbeturinave bimore dhe
• Transmetimit mekanik, duke paraqitur një sfidë të madhe për parandalim dhe kontrollë.

Simptomat e infeksionit me ToBRFV manifestohen kryesisht në frutat dhe gjethet e bimëve të prekura. Frutat e infektuara shfaqin njolla karakteristike ngjyrë kafe, nekrotike, duke i bërë ato të papërshtatshme për konsum dhe shitje komerciale. Simptomat e gjetheve përfshijnë forma të mozaikut, zverdhjen dhe shtrembërimin e gjetheve, duke kompromentuar më tej shëndetin dhe potencialin e rendimentit të bimës.

Ndikimi ekonomik i ToBRFV nuk mund të nënvlerësohet. Bimët e infektuara përballen me ulje të tregtueshmërisë dhe humbje të rendimentit, duke çuar në pengesa të konsiderueshme financiare për kultivuesit. Për më tepër, lehtësia e transmetimit shton rrezikun e përhapjeve të mëdha, duke kërcënuar prodhimin global të domates dhe zinxhirit të furnizimit.

Strategjitë efektive të menaxhimit janë thelbësore për të zbutur përhapjen dhe ndikimin e ToBRFV. Ndër strategjitë më të mira të menaxhimit të këtij virusi mbeten:

• Parandalimi si gur-themeli i përpjekjeve të kontrollit, duke theksuar praktikat strikte sanitare,
• Përdorimi i farave të certifikuara të pa infektuara,
• Përdorimi i varieteteve të reja të cilat kanë rezistencë të shtuar ndaj virusit ToBRFV dhe
• Masat karantinore për të kufizuar futjen dhe përhapjen e virusit.

Zbatimi i qarkullimit bimor dhe ruajtja e higjienës së duhur të serrës mund të ndihmojë në uljen e rrezikut të infeksionit.

Zbulimi i hershëm është thelbësor për frenimin e shpërthimeve të ToBRFV.

Monitorimi i rregullt i bimëve për simptoma, së bashku me testimin laboratorik, mundëson ndërhyrjen e shpejtë për të parandaluar përhapjen e mëtejshme. Diagnostikimi i shpejtë i fuçizon kultivuesit të zbatojnë masa kontrolli të synuara, të tilla si heqja dhe shkatërrimi i bimëve të infektuara, për të parandaluar që virusi të krijojë një terren në fushë ose serrë.

Hulumtimi për ToBRFV vazhdon të japë njohuri të vlefshme në biologjinë, epidemiologjinë dhe menaxhimin e tij. Bashkëpunimi midis shkencëtarëve, seleksionuesve, kultivuesve dhe politik-bërësve është thelbësor për të zhvilluar varietete tolerante të domateve me tolerancë të shtuar ndaj ToBRFV dhe për të përmirësuar strategjitë e integruara të menaxhimit të sëmundjeve.

Si përfundim, virusi ToBRFV përbën një kërcënim të rëndësishëm për prodhimin global të domates, duke kërkuar përpjekje të bashkërenduara për të kuptuar, menaxhuar dhe zbutur ndikimin e saj. Duke i dhënë përparësi parandalimit, zbulimit të hershëm dhe kërkimit bashkëpunues, palët e interesuara mund të mbrojnë varietetet e domates kundër këtij virusi tinëzar dhe të sigurojnë një të ardhme të qëndrueshme për industrinë e domates.

Nga Berat Gërguri – Agronom, për Agro Portalin