Mos i digjni hamulloret !!!

Djegia e hamulloreve, ndikimi në bujqësi dhe në mjedis

Pas fushatës së suksesshme të korrje-shirjeve vazhdon edhe këtë vit dukuria e djegies së hamullorëve. Kjo praktikë duhet të ritheksohet që është një praktikë tejet e dëmshme për tokën e kultivuar, ajrin dhe për shëndetin e njeriut në përgjithësi.

Në nivel të Kosovës, në vitin 2023, sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës, sipërfaqe të mbjella me grurë kanë qenë në total 67,00 hektarë. Për vitin 2024 nuk ka pasur një shifër aktuale të raportuar të sipërfaqes së mbjellur gjatë fushatës së korrje-shirjeve por, nga numri i aplikimeve për subvencione, mund të konsiderohet se sipërfaqet e përgjithshme të mbjella me grurë janë mbi 65,000 hektarë, thekson Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillim Rural. E pas korrjes së grurit vazhdon djegia e hamulloreve si praktikë e keqe, gjë që shkakton shqetësim në token e kultivuar, ajrin e ndotur dhe shëndetin e njeriut.

Edhe këtë vit, Agjencia e Menaxhimit të Emergjencave u bën thirrje qytetarëve për aktivizëm në parandalimin e zjarreve në hapësira pyjore, publike dhe private. Me hyrjen në sezonin e verës, i cili pritet të ketë temperatura të larta, rreziku për shfaqjen dhe përhapjen e shpejtë të zjarreve në sipërfaqe të hapura, malore dhe fushore rritet. Për të evituar rrezikun nga zjarri dhe për të mbrojtur jetën e qytetarëve pronën, kafshët dhe ambientin, kërkohet kujdes i shtuar për shmangien e shkaktarëve të mundshëm të zjarrit dhe lajmërimi me kohë. Zjarrvëniet e qëllimta, përfshirë djegien e hamulloreve në tokat private të kultivuara, janë vepra penale dhe sanksionohen me ligj.

Djega e hamulloreve në tokë ndikon negativisht dhe ka efekte si:

• Mund të rezultojë në humbjen e biomasës në përgjithësi.
• Rritet rrezikshmëria e paraqitjes së Agjentëve të dëmshëm biologjik, pasi shumë mikroorganizma në ajër vriten gjatë djegies. Mbytja e këtyre mikroorganizmave mund të çojë në një rritje të dëmtuesve të cilët mund të shkaktojnë sëmundje në kulturat e korrura.
• Çdo vit kur hamulloret digjen, azoti, sulfuri, fosfori, karboni organik dhe kaliumi shkatërrohen.
• Kur toka e kultivuar digjet, shkatërrohet struktura e saj dhe zvogëlohen lëndët ushqyese në tokë dhe e bën atë më pak pjellore.
• Nxehtësia krijohet pasi procesi i djegies së hamulloreve depërton në tokë, gjë që rezulton në humbjen e lagështirës dhe mikrobeve të dobishme.
• Djegia e hamulloreve është një nga shkaqet kryesore të ndotjes së ajrit e cila përkeqëson cilësinë e ajrit.
• Djegia e hamulloreve liron shumë ndotës toksikë në atmosferë, duke përfshirë gazra të dëmshëm si monoksidi i karbonit, metani, komponimet organike të paqëndrueshme dhe hidrokarburet aromatike policiklike kancerogjene.
• Djegia e hamulloreve është një kontribues i rëndësishëm në ndotjen atmosferike, duke zënë vendin e tretë pas emetimeve industriale dhe të automjeteve. Në të njëjtën kohë, globalisht, ai përbën rreth një të katërtën e djegies totale të biomasës (duke përfshirë zjarret në pyje).
• Janë vënë re disa efekte shëndetësore që rrjedhin nga ndotja e ajrit, duke filluar nga acarimi i lëkurës dhe syve deri te sëmundjet e rënda neurologjike, kardiovaskulare dhe të frymëmarrjes.
• Ndikon në rritje të temperaturës së tokës në rreth 42°C, duke zhvendosur ose mbytur mikroorganizma të rëndësishëm deri në një thellësi prej rreth 2,5 cm.
• Pengon produktivitetin në bujqësi sepse ndotësit në atmosferë çojnë në shiun acid dhe ekspozimi i zgjatur ndaj ndotjes së grimcave, favorizon rritjen e dëmtuesve ose sëmundjeve.
• Ozoni në nivelin e tokës i prodhuar nga djegia e kashtës ndikon në metabolizmin e bimës dhe depërton dhe shkatërron gjethet e saj, duke shkaktuar dëme të rënda tek bimët dhe kulturat bujqësore në të ardhmen.

Përfitimet e mos-djegies së hamulloreve dhe lënia e tyre në toka:

• Mbajtja e hamulloreve në tokë mund të ndihmojë në menaxhimin e sëmundjeve të ndryshme.
• Mbetjet e bimëve mund të jenë një mjet shumë efektiv në parandalimin e erozionit të tokës. Gjatë ngjarjeve të shiut të dendur, toka e ekspozuar ka shumë më shumë gjasa të gërryhet sesa toka që mbrohet nga mbetjet e të korrave. Kashta thith ndikimin e shiut dhe lejon që uji të depërtojë në tokë në vend që thjesht të rrjedhë, duke mbajtur me vete dheun e vlefshëm.
• Erozioni i erës, gjithashtu reduktohet shumë duke lënë mbetje të bimëve në fushë. Qëndrimi i kashtës ndihmon në ngadalësimin e shpejtësisë së erës në nivelin e tokës, duke mbrojtur sipërfaqen e tokës nga fryrja dhe bllokimi i dheut që fryn.
• Lënia e hamulloreve në fushë gjithashtu kthen në tokë lëndët ushqyese të vlefshme për rritjen e të korrave. Këto lëndë ushqyese përfshijnë karbonin, azotin, fosforin, kaliumin, squfurin, kalciumin dhe magnezin. Kur hamulloret digjen, rreth 90% e këtyre lëndëve ushqyese humbasin (Heard et. al., 2001). Si rezultat, toka kërkon sasi shtesë të plehrave për të qenë produktive, gjë që është kosto shtesë për prodhuesit.
• Së fundi, duke përfshirë ato në tokë, ju po e ktheni lëndën organike përsëri në tokë. Lënda organike lidh grimcat e tokës, duke përmirësuar strukturën e tokës. Tokat e strukturuara mirë kullojnë më shpejt dhe krijojnë shtretër më të mirë. Më e rëndësishmja, struktura e mirë e tokës përmirëson aftësinë e tokës për të dhënë ujë dhe lëndë ushqyese në të mbjellat.

Alternativë për djegien e kashtës

Në vend të djegies, hamulloret mund të përdoren në mënyra të ndryshme si ushqim për bagëtinë, pleh organik kompost, çati në zonat rurale, energji nga biomasa, kultivimi i kërpudhave, materialet e paketimit, karburanti, letra, bioetanoli dhe prodhimi industrial, etj.